Kosmaj – Šumadijska planina

Obilazeći Mladenovački kraj, posle priče o Selters banji, Alaksandra Lalić deli sa nama neke od znamenitosti Kosmaja.

Šumadijska planina Kosmaj nalazi se na 626 metara nadmorske visine. Ima tri vrha: Mali, Goli i Rutavi.

Naziv Kosmaj nastao je od keltske reči „cos“ (šuma) i predindoevropske reči „maj“ (planina).

Rimljani su naziv Kosmaj prilagodili mitologiji te je dobio značenje „Casa Maiac“, odnosno „Stanište boginje Maje“. U rimsko doba Kosmaj je bio rudarsko središte, a značajna je bila ruda gvožđa.

Što se tiče flore preovladava bukova i hrastova šuma, ali ima i  četinara.

A kada je reč o fauni, na Kosmaju ima veliki broj divljih životinja, zečeva, srna i fazana, a nekada je bilo čak i vukova. Zbog raznovrsnog životinjskog sveta Kosmaj je oduvek bio primamljiv za lovce. Kosmaj je viši od Avale.

Planina Kosmaj od vajkada je imala važnu geostratešku ulogu u ratovima, počevši od oba srpska ustanka, Balkanskih ratova i oba svetska.

U Drugom svetskom ratu važnu ulogu odigrao je kosmajsko-posavski partizanski odred.

1971. skulptor Vojin Stojić i arhitekta Gradimir Medaković na vrhu Kosmaja napravili su velelepan spomenik pozamašnih dimenzija u čast borcima stradalim u Drugom svetskom ratu.

Spomenik je toliko veliki da se može videti iz daljine. Ono što je zanimljivo je da je spomenik građen u vreme socrealizma, a u modernističkom stilu što nije bila praksa. Tada je umetnost bila mimetična.

Drugi spomenik (doduše mnogo skromniji od prethodno pomenutog) vredan pomena na Kosmaju nalazi se na vrhu Beli kamen.

To je spomen kosturnica podignuta u čast stradalima u Prvom svetskom ratu na kome stoje stihovi pesnika Đure Jakšića.

U podnožiju planine Kosmaj nalaze se manastiri Tresije i Pavlovac od velikog kulturno-istorijskog značaja.

Gradnju Tresija započeo je kralj Dragutin u trinaestom veku, dok su radovi finalizirani u petnaestom, za vreme vladavine Despota Stefana Lazarevića. U turskom popisu srpskih verskih objekata u šesnaestom veku, Tresije je imalo status najbogatijeg manastira u Beogradskom pašaluku.

Despot Stefan sagradio je manastir Pavlovac.

Zapravo, sagradio ga je despotov dvorski arhitekta Rade Neimar. Onda je oko 250 godina bio u ruševinama pa je obnovljen. Despot Stefan  je bio veoma emotivno vezan za Kosmaj kog je stavio pod zaštitu Svetog krsta.

Područije Kosmaja je zaštićena oblast. Zbog lepote prirode teško se dobija dozvola da se tu nešto sagradi. Zato pored dva spomenika, vikendica i restorana nema nekih posebnih sadržaja.

Bez banki, pumpi, prodavnica i sl. Međutim, tu imate  mogućnost da se susretnete sa prirodom i samim sobom. Izgrađene su staze, drvene klupe i stolovi, dečija igrališta, a ima i travnjak za rekreativne sportove.

Na vrhu Kosmaja nalazi se restoran „Piknik“ sa predivnim pogledom, kao sa žičare, gde se vidi dolina.

Na planini Kosmaj sniman je poznati partizanski film Dragovana Jovanovića Devojka sa Kosmaja (1972) i delovi serije Ravna gora (2013).