Mardin – grad kulturnih različitosti na istoku Turske

U turističkom smislu Tursku doživljavamo najviše po njenom primorju, njenom zapadu okrenutom ka sredozemlju i Evropi, obali Crnog mora i po ponosnom gradu na dva kontinenta – Istanbulu.

Oni koji su bili spremni dublje isrtažiti Tursku, shvatili su jednu divnu stvar – a to je da se priča na tome ne završava.

Turska je istovremeno i jedinstvena kuhinja i nesvakidašnji miks kultura, i zapad i istok, i Evropa i Azija, Rim, Vizantija, islamsko carstvo, moderna republika.

Turska je ogromna zemlja, naslednik nekadašnjeg Otomanskog carstva, poprište ukrštanja kultura, dom antičkim Grcima, Persijancima, polje njihovih bitaka.

Njenim drumovima putovali su misionari različitih religija, a njene džamije nekada su bile najznačajnije hrišćanske crkve.

Tu negde, na teritoriji današnje Turske, utvrđen je i lokalitet najslavnijeg rata u istoriji književnosti, drevna Troja.

Naša priča ovoga puta odlazi na istok Turske, daleko od mora i mediteranskih vetrova. Idemo u zanimljivo mesto koje je još uvek nedovoljno poznato i promovisano u turizmu.

Idemo u Mardin, grad na jugoistoku Turske.

Mardin je prestonica istoimene provincije, čuven po svojoj arhitekturi. Sa svog visokog položaja on upućuje zaštitnički pogled ka dolini zagonetne reke Tigar.

Provincija Mardin je jedna od najranije naseljenih oblasti u gornjoj Mesopotamiji. Najnovija iskopavanja utvrdila su tragove naselja koja vode poreklo iz 4000 godina pre nove ere. Mnogi su narodi ovde našli svoje utočište i uspostavili svoju vlast, a od novijoj istoriografiji bitnih treba pomenuti Vavilonce, Hetite, Asirce, Rimljane, Vizantince…

Sam grad osnovan je u trećem veku od strane sirijskuh pravoslavnih hrišćana i zanimljivo je da je zadržao svoj pravoslavni identitet i tokom islamske arapske vlasti između 7. i 13. veka. U periodu između 12. i 14. veka Mardin je bio glavni grad plemena Artukidskih Turkmena. U sastav Otomanskog carstva ulazi za vreme Selima I, 1517. Godine.

Danas u Mardinu ima malo tragova koji podsećaju na njegovo hrišćansko poreklo kao što nema ni hrišćana. Poslednji od njih su raseljeni ili su stradali za vreme turskog rata za nezavisnost nakon Prvog svetskog rata.

Znamenitosti Madrina

Kada se bavimo istorijom i arheološkim nalazištima u Mardinu nikako ne smemo smetnuti sa uma ni misterioznu igračku pronađenu na ovoj teritoriji prilikom iskopavanja. U pitanju je prva poznata igračka u istoriji, stara 7 i po hiljada godina. Stvar ne bi bila toliko interesantna da igračka zapravo ne predstavlja repliku automobila, a datira dve i po hiljade godina pre zvaničnog datuma pronalaska točka.

Misterija je u tome koja je to civilizacija tako puno pre ostalih poznavala točak i kako je isparila sa istorijske scene ne prenevši svoja znanja nikome. Takođe, u okviru istih iskopavanja, pronađene su i glinene lutke kao i pištaljke koje, zamislite, još uvek funkcionišu.

Mardin sa svoje kamenite visoravni na samom rubu Turske, blizu granice sa Sirijom, pruža prekrasan pogled na doline biblijskih reka Tigar i Eufrat i na plodnu dolinu Mesopotamije, kolevku današnje civilizacije. Grad je i centar Sirijske pravoslavne crkve pa se ovde pored mnoštva džamija i medresa može naići i na nekolicinu predivnih crkava. Jedna od njih je i jermenska Crkva svetog Đorđa koja se nalazi na listi najugroženijih spomenika kulture danas u svetu.

Međutim, ugrožen je i čitav kompleks starog grada zbog plana o gradnji hidroelektrae zbog čega bi morao biti srušen. Na drugoj strani, u planu je da se grad svrsta na listu UNESCO-a. Trenutno se nalazi na prelaznoj listi i neophodno je uložiti mnogo rada da se Mardin stavio pod zaštitu  najznačajnije svetske organizacije za zaštitu spomenika.

Gradske vlasti zajedno sa građanima ulaže velike napore u tom cilju. Ipak, kako opasnost od rušenja realno postoji, svi koje priča o Mardinu intrigira morali bi razmišljati o blagovremenom obilasku ovog grada, dok još stoji na svojim temeljima.

Osim samog grada ugroženo je i neprocenjivo arheološko naselje 60 kilometara udaljeno, na obali reke Tigar, Hasankejf. Ovde se nalazi na hiljade pećina u kojima su u praistoriji živeli ljudi, a najinteresantniji i najznačajniji spomenik je srednjovekovni most preko reke.

Karakteristične za arhitekturu Mardina su peskovite vile okružene visokim zidovima poznatijim kao Konagi na turskom jeziku. Dok sa vrha posmatrate stari grad, vidite minarete sa turskim, persijsko-arapskim stilom ali takođe i katoličke i pravoslavne crkve.

U Mardinu živi 88 000 stanovnika, a najzanimljivije je podatak taj da se u gradu govori 3 jezika. Pretežno stanovništo čine Arapi i Kurdi, ali ima i Turaka, tako da se ovde govori tim jezicima. Posmatrano iz religijskog ugla, u Mardinu žive i muslimani i katolici i pravoslavci i to bez ikakvih problema. Svi slobodno ispovedaju svoju veru, žive u slozi i posećuju svoje drevne i prelepe verske objekte. Više je nego interesantno čuti pravoslavnu službu kako se obavlja na arapskom jeziku.

Serija „Sila“

Ono što je na prvi pogled intrigantno jeste to da ukoliko tražite informacije o Mardinu na internetu, nailazićete pretežno na njegovo spominjanje u okviru priče o trenutno naširoko popularnoj seriji „Sila“. Međutim, ovo ne mora da bude minus.Treba imati u vidu da se scene snimaju na autentičnim istorijskim lokalitetima i da se tako pruža mogućnost svima da zavire u lepote Mardina na jedan neposredan način. Takođe, primećena je i povećana zainteresovanost turista za čitavu ovu regiju od početka prikazivanja serije što samo govori o nedovoljnoj ranijoj promociji Mardina.

Madrinsko srebro

U istoriji Mardina ostavila je uticaj i povezanost njegovih građana sa umetničkom delatnošću vezanom za srebro. Vešti i strpljivi, umetnici Mardina i dan danas stvaraju ukrase od srebra koji oduzimaju dah. Takođe, jedna od znamenitosti ovog kraja su i maslinovo ulje i sapun.

Ako se spustite do bazara u starom centru grada pred vašim očima odigraće se čitav proces izrade sapuna, sve do finalnog sečenja na kocke i određivanja cene prema težini.

Turska i Bliski istok ne bi bili to što jesu da nije i autentične kuhinje i recepata koji se jednostavno moraju probati.

Posebnost Mardina u kuhinji je u tome što pripada delu Turske u kom su arapski začini ostavili veći uticaj. Danas je čuven i zaštićeni recept za mardinski kebab.

Oni koji su posetili Mardin preporučuju da se za vreme posete tih kebaba treba najesti u dobroj količini kako se kasnije za njima ne bi žalilo.

Takođe, preporučuje se i burek sa mlevenim mesom i seckanim orasima, ali i ispijanje kafe u lokalnim mehanama, za koju se tvrdi da može nadvladati i najveću mrzovolju i pospanost.  Ako vam se priča dopala potražite Madrin na mapi Turske.